نخبگان سیاسی و مذهبی و تأثیر آنها بر ساختار دولت از شاه صفی تا پایان حکومت صفویان

چکیده: پایان نامه ای که پیش رو دارید با عنوان «نخبگان سیاسی و مذهبی و تأثیر آنها بر ساختار دولت صفوی از شاه صفی تا پایان صفویان» در پی روشن کردن رابطه ی نخبگان و دولت در دوره ی متأخر صفوی و بررسی تأثیر نخبگان بر ساختار دولت در این مقطع از تاریخ حکومت صفویه است. از این رو نقطه ی شروع مدعای خود را اندیشه های تصوف، سلطنت و تشیع که در تشکیل و تداوم حکومت صفویه نقش داشته اند قرار دادیم. و سپس با توجه به این اندیشه ها، نخبگان مربوط به هر یک در ساختار دولت بررسی گردید. و بعد آن تأثیر نخبگان بر ساختار دولت صفویه مورد بررسی قرار گرفت. برای پیدا کردن این رابطه چون بیشتر منابع مربوط به پژوهش را منابع دستِ اول نظیر سفرنامه ها و وقایع نامه ها تشکیل می داد روش کتابخانه ای برگزیده شد. به منظور اثبات یا رد مدعای بالا، ضروری می نمود پیش از هر چیز اندیشه های حاکم در جامعه ی ایران در آستانه ی تشکیل دولت صفویه بررسی گردد. و پس از ارئه ی طرح پژوهش و چارچوب نظری به اندیشه های مسلط در دوره ی اول و دوم صفویه و تأثیر نخبگان این اندیشه ها در ساختار دولت صفویه پرداخته شد. پس از آن اندیشه های رایج در دوره ی متأخر صفوی یعنی اندیشه ی سلطنت مشروعه و نخبگان مرتبط با این اندیشه مورد توجه قرار گرفت و در فصل سوم ویژگی های این نخبگان بررسی شده و در نهایت تأثیر گذاری این نخبگان در گروه قدرت و ساخت نهادی و قلمروی ساختار دولت در فصل پایانی بررسی گردید، واثبات گردید در دوره ی متأخر، دولت صفویه دو اندیشه ی سلطنتی و شیعی را برای کنترل اجتماعی و کسب مشروعیت و فراهم کردن ابزارهای لازم برای اجرای برنامه های خود برگزید و به تبع آن نخبگان فن سالار و ایدئولوژیک که وابسته به اندیشه شاهسونی و شیعی بودند، سطح مسلط را در گروه قدرت در اختیار گرفتند. این دو اندیشه با توجه به ویژگی هایی که داشتند ساختار سلطنت مشروعه را به وجود آوردند و نخبگان آنها ساختار دولت را تحت تأثیر قرار دادند، که طی آن گروه قدرت متکثر گردید و در ساخت نهادی، نهادهای دیوانی بر نظامی برتری یافتند و روحانیون نیز با پیوند با نهاد دیوانی بخش دیوان سالاری دینی را پدید آوردند. و در ساخت قلمرو گسترش ایالات خاصه و سیورغال و وقف از پیامدهای نخبگان مسلط در این دوره بوده است. اما تضاد بین هرم قدرت به تضعیف هر دو متغییر منتهی شد.